بررسی اثر تغییر اقلیم بر فراوانی سیلاب در حوزه آبخیز بازفت

با آغاز انقلاب صنعتی در اوایل قرن نوزدهم و رشد روز افزون تحولات بشری، تغییرات گوناگونی در زندگی انسان رخ داده است. رشد صنایع و کارخانه¬ها از یک طرف و جنگل¬زدایی و تخریب محیط زیست از طرف دیگر باعث افزایش روزافزون گازهای گلخانه¬ای در سطح زمین در دهه¬های اخیر شده است. افزایش گازهای گلخانه¬ای منجر به افزایش دمای اتمسفر در سطح جهانی می-گردد که به گرمایش جهانی موسوم می¬باشد. این اثرات منحصر به افزایش دمای اتمسفر نبوده و سایر متغیرهای اقلیمی را نیز تحت تأثیر قرار می¬دهد که به آن پدیده تغییر اقلیم گفته می¬شود. بررسی¬ها نشان می¬دهد میزان متوسط دما در سطح کره زمین در قرن بیستم 6/0 درجه سانتی¬گراد افزایش داشته است. به همین ترتیب پوشش برف که منبع آب بسیاری از حوزه¬ها در سطح کره زمین را تشکیل می¬دهد، در چند دهه اخیر کاهش 10 درصدی داشته و این کاهش حتی در یخ¬های دریاهای نیمکره شمالی نیز مشاهده شده که خود عامل افزایش سطح آب دریاها می¬باشد. اما این تغییرات تنها بر مقادیر متوسط نبوده و رخدادهای حدی اقلیمی مانند سیل و خشکسالی¬ها را نیز تحت الشعاع قرار می¬دهد. به طوری که هیئت بین الدول تغییر اقلیم افزایش تناوب خشکسالی¬ها و سیلاب¬ها را، به ویژه در آفریقا و آسیا در چند دهه اخیر گزارش کرده است.ازآنجاییکهافزایشاحتمالوقوعرخدادهاییمانندخشکسالیوسیلدرآیندهمی-تواندآثارزیانباریبرایجوامعبشریدرپیداشتهباشد،مطالعهوبررسیاثرتغییراقلیمبرایننوعپدیده¬هاازاهمیتبسیاریبرخورداراست. دراینمطالعه،بهبررسیاثرتغییراقلیمبرفراوانیسیلدرحوزهآبخیزبازفتپرداختهشده است. برای نیل به این هدف، ابتدا با استفاده از مدل هیدرولوژیک توزیعی wetspa، شبیه¬سازی رواناب در حوزه مورد مطالعه انجام گرفت. ضرایب ناش¬ ساتکلیف که برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل wetspa به ترتیب برابر 63/0 و 65/0 حاصل شد، نشان¬دهنده کارایی خوب مدل در شبیه¬سازی رواناب می¬باشد. سپس اثر تغییر اقلیم بر بارش و دما به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر وقوع سیل مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از مدل گردش عمومی جو hadcm3 و سناریوهای a2 و b2 استفاده گردید. برای ریزمقیاس سازی داده¬های خروجی مدل گردش عمومی نیز از مدل آماری sdsm نسخه 4.2 استفاده شد. در این مطالعه همچنین شبیه¬سازی رواناب با استفاده از داده¬های ریزمقیاس شده مدل چرخش عمومی برای دوره¬ 2020-2049 به عنوان آینده نزدیک و دوره 2070-2099 به عنوان آینده دور انجام گرفت. در ادامه تحلیل فراوانی سیل برای داده¬های حداکثر لحظه¬ای در دوره مشاهداتی و آینده با استفاده از برنامه رایانه¬ایffaانجام شد. نتایج ریزمقیاس¬سازی بیانگر روند افزایشی دما و روند کاهشی بارش در دوره¬های آتی می¬باشد. به طوری که حداکثر افزایش دما در ایستگاه¬های شهرکرد و مرغک به ترتیب برابر 67/4 و 47/3 درجه سانتی¬گراد برای آینده دور و تحت سناریوی a2 می¬باشد. حداکثر کاهش بارش نسبت به دوره پایه نیز در ایستگاه¬های چلگرد و مرغک به ترتیب برابر 9/32 %و 2/25% در آینده دور و تحت سناریوی a2 پیش¬بینی شده است. نتایج شبیه¬سازی رواناب در دوره¬های آتی نیز بیانگر افزایش رواناب در فصل تابستان و کاهش رواناب در فصول بهار، پاییز و زمستان می¬باشد. نتایج تحلیل فراوانی سیل با استفاده از توزیع پیرسون (3) به عنوان بهترین توزیع جهت برازش به داده¬های دبی حداکثرلحظه¬ای نیز بیانگر افزایش میزان دبی¬های اوج در دوره¬های بازگشت¬ بالاتر از 10 سال تحت تأثیر تغییر اقلیم می¬باشد.